Cam Tavan Sendromu Nedir? Sebepleri Nelerdir?

Cam tavan sendromu özellikle iş hayatında kadınların ve bazı azınlık grupların karşı karşıya kaldıkları engelleri tanımlayan bir kavramdır. Bu kavram kişilerin ne kadar başarılı, yetenekli ve söz konusu iş için nitelikli olursa olsun kariyerlerinde bir üst basamağa ulaşmalarının engellenmesini ifade eder. Bu engelleme toplumsal olarak başlasa da zamanla içsel bir inanışa dönüşür.

Cam Tavan Sendromu Nedir?

Cam tavanlar kadınların ve bazı dezavantajlı grupların meslek yaşantısındaki görünmez engellerdir. Bireyler kariyerlerinde ilerleme sağlamaya çalışırken, özellikle yüksek kademelere erişecekken birtakım engellerle karşılaşırlar. Bu engeller günümüzde ayrımcılığın da ötesine geçmiş çoğu kurumda kronikleşmiş bir kültür haline gelmiştir. Bu kurum kültürünün yanı sıra, kişilerin içsel olarak da çeşitli sebeplerden ulaşamayacağını, başaramayacağını düşündüğü durumlar için de geçerlidir. Böylece uğraşmaktan vazgeçerek daha yükseğe zıplama ihtimalini ortadan kaldırır.

Cam Tavan Deneyi Nedir?

Bu deney 1969 yılında Dr. David J. Schwartz tarafından gerçekleştirilmiştir. Deneyde kapalı bir cam fanusa pireler yerleştirilmiştir ve pirelerin olduğu yüzey ıslatılmaya başlamıştır. Sudan kaçmaya çalışan pireler fanusun kapağına çarpıp başarısız olmuşlardır.

Bir süre sonra fanusun kapağı kaldırılmış ve aynı prosedür tekrarlanmıştır. Fakat pirelerin daha yükseğe zıplayabilecekken ilk aşamadaki kapağın olduğu yüksekliğe kadar zıpladıkları görülmüştür. Pireler sınır ortadan kalkmasına rağmen hala sınırlara göre hareket etmişlerdir.

Bu deney insan yaşamına uyarlandığında karşılaştığımız manzara da çok farklı değildir. Kişi toplum tarafından belirlenen cam tavanların varlığı sebebiyle kendi potansiyelini kendi eliyle farkında olmadan köreltebilmektedir. Bu durum zamanla birçok konuda kendini göstererek öğrenilmiş çaresizlik olarak karşımıza çıkar.

Cam Tavan Sendromu Sebepleri

Toplumsal Cinsiyet: Modern dünyada çoğu şey gelişse de maalesef toplumsal cinsiyet hala büyük bir tabu olarak varlığını sürdürmektedir. Kadınların duygusal yapıları sebebiyle karar mercii olamayacakları gibi kalıplaşmış düşünceler özellikle yönetici pozisyonlarında negatif ayrımcılığa yol açmaktadır.

Aile Yapısı: Toplumsal cinsiyetle bağlantılı olan bu sebep kadınlara biçilen “anne” rolü sebebiyle iş dünyasındaki ilerlemelerinin önüne geçmektedir. Çoğu kadın çocuk sahibi olup izne ayrılma ihtimali nedeniyle işe alım veya terfi aşamasında engellemelere maruz kalmaktadır. Cinsiyet rolünden bağımsız, ailenin çocuğuna karşı uyguladığı “yapamazsın, beceremezsin” gibi ifadeler yetişkinlikte bir inanca dönüşerek kişilerin potansiyellerini fark edememelerine sebep olabilir.

Kurumsal Kültür: Birçok kurum erkek egemen yapı ile oluştuğundan kadınlar burada kendilerine yer bulmakta zorlanmaktadırlar. 

Cam tavan sendromunun sebepleri yukarıda bahsettiğimiz maddelerin dışında bireysel de olabilir. Deneyde anlattığımız gibi bireyler kendilerine koydukları sınırlar, geçmiş yaşantıların etkisi veya çeşitli travmalar nedeni ile kendi cam tavanlarını kendileri de oluşturabilirler.

Cam Tavan Sendromu Belirtileri

• Yetersizlik Hissi
• Özgüven Eksikliği
• Stres
• Düşük Beklentiler
• Aşırı Mükemmeliyetçilik

Cam Tavan Sendromu Olası Sonuçları

Cam tavan sendromunun hem bireysel hem de toplumsal sonuçları vardır. Bireysel olarak özgüven eksikliği, düşük mesleki tatmin gibi durumlara sebebiyet verebilir. Ayrıca herkeste görülmemekle beraber depresyona da yol açabilmektedir.

Toplumsal olarak ise nitelikli personelin ayrımcılık sebebiyle istihdam edilmemesi iş dünyasında kalitenin düşmesine, çeşitliliğin ve kapsayıcılığın azalmasına sebep olur. 

Cam Tavan Sendromu ile Mücadele

Bu sendromla başa çıkabilmek için yapabileceklerimizi de bireysel ve toplumsal olarak ayırabiliriz.

Toplumsal düzlemde cinsiyet rollerini ortadan kaldırmak için çeşitli çalışmalar, bu sendroma maruz kalan kişiler için destek ve yardım grupları oluşturabilir. Kurumlar ise politikalarını ayrımcılığı ortadan kaldıracak şekilde yeniden tasarlayabilir. Örneğin performansa dayalı değerlendirme yapılması faydalı olacaktır. Ayrıca dezavantajlı grupları ve çeşitliliği destekleyecek düzenlemeler de getirilebilir. Kurum çalışanlarına bu konuda farkındalıklarını artırmaya yönelik eğitimler verilebilir.

Bireysel olarak ise kendi konumumuzu ve başarımızı değerlendirirken ne kadar toplumsal gözle ne kadar bireysel gözle baktığımızı iyi fark etmek gerekiyor. Böylelikle kontrol alanımız dışındaki durumları fark ederek öz değerimizi ve saygımızı zedelenmekten koruyabiliriz. Fakat bazen hepimizin yardıma ihtiyacı olabilir. Bu durumu da göz önünde bulundurarak gerekli gördüğümüzde uzman yardımı almak yararlı olacaktır.

Cam tavanların yıkıldığı bir düzen dileğiyle…